HPV  یا ویروس پاپیلومای انسانی، شایع‌ترین عفونت‌مقاربتی جهان است؛ ویروسی که بسیاری از افراد بدون آن‌که بدانند، ممکن است در طول زندگی خود به آن مبتلا شوند. انواع HPV در بیشتر موارد بی‌خطر هستند و خودبه‌خود از بدن پاک می‌شوند، با این وجود تعدادی از سویه‌های آن می‌توانند باعث ایجاد زگیل تناسلی یا در بعضی موارد، تغییرات پیش‌سرطانی و انواع سرطان در ناحیه دهانه رحم، واژن، مقعد و گلو شوند.

خوشبختانه در سال‌های اخیر آگاهی درباره HPV به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. این آگاهی، نقش مهمی در پیشگیری و درمان به‌موقع ایفا می‌کند. در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که HPV چیست، روش‌های انتقال آن به چه شکل است، چه علائمی دارد و چگونه می‌توان از آن پیشگیری یا آن را درمان کرد.

ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ پی وی چیست؟

HPV مخفف عبارت Human Papillomavirus به معنای ویروس پاپیلومای انسانی است. این ویروس بیش از ۲۰۰ نوع مختلف دارد و هر نوع آن می‌تواند بخش خاصی از بدن، از پوست گرفته تا دستگاه تناسلی و حتی گلو  را درگیر کند.

به طور کلی،  سویه‌های HPV به دو گروه تقسیم می‌شوند:

• انواع کم‌خطر (Low-risk): این نوع از  معمولاً باعث بروز زگیل‌های تناسلی، مخاطی یا پوستی می‌شوند و خطر سرطان ندارند. شایع‌ترین انواع این گروه، HPV نوع ۶  و ۱۱ هستند که عامل بیشتر از ۹۰٪ موارد زگیل تناسلی به شمار می‌آیند.
• انواع پرخطر (High-risk): این گروه ممکن است به تغییرات سلولی و در نتیجه بروز سرطان‌های دهانه رحم، واژن، مقعد یا گلو منجر شوند. نوع ۱۶ و ۱۸ از مهم‌ترین انواع پرخطر محسوب می‌شوند.

نکته مهم این‌که ابتلا به HPV  همیشه به معنی بیماری نیست و در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن طی چند ماه تا دو سال، ویروس را پاک می‌کند. با این حال در  وجود در بعضی از افراد، ویروس در بدن باقی می‌ماند و به مرور می‌تواند موجب بروز ضایعات یا تغییرات سلولی شود.

علائم بیماری HPV چیست؟

اگر می‌خواهید بدانید که HPV چه علائمی دارد، در پاسخ باید بگوییم که بسیاری از افراد مبتلا به این ویروس هیچ علامتی ندارند. در واقع، فرد ممکن است ناقل ویروس باشد و بدون آن‌که خودش بداند، آن را به شریک جنسی خود منتقل کند. با این وجود، با توجه به نوع ویروس و محل درگیری بدن، علائم می‌توانند متفاوت باشند.

۱. زگیل‌های تناسلی

یکی از شایع‌ترین نشانه‌های عفونت HPV کم‌خطر، بروز زگیل در ناحیه تناسلی یا مقعد است. این زگیل‌ها معمولاً برجستگی‌های کوچک، نرم و هم‌رنگ پوستند و ممکن است به شکل تکی یا با ظاهری شبیه گل‌کلم ظاهر شوند. تفاوت در ظاهر زگیل‌ها به علت انوع مختلف ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد کننده آن‌هاست.

در زنان زگیل‌ها بیشتر در ناحیه واژن یا دهانه رحم و در مردان روی آلت تناسلی، بیضه یا اطراف مقعد دیده می‌شوند. این زگیل‌ها معمولاً دردناک نیستند، اما ممکن است باعث ایجاد خارش یا سوزش در فرد مبتلا شوند.

۲. زگیل‌های پوستی و کف پا

برخی بعضی از انواع HPV باعث زگیل‌های معمولی روی دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن می‌شوند. این نوع زگیل‌ها ارتباطی با روابط جنسی ندارند و از راه تماس مستقیم پوست با پوست منتقل می‌شوند.

۳. زگیل‌ کف پا

گاهی زگیل در کف پای فرد مبتلا به شکل گرد و ضخیم ظاهر می‌شود که در بعضی موارد ممکن است مناطق بزرگتری از بدن را درگیر کند و باعث بروز ناراحتی شود. این نوع از HPV روی خطوط کف پا ظاهر می‌شود و به شکل رگ‌های خونی کوچک و گرفته یا نقاط سیاه خودش را نشان می‌دهد.

۴. تغییرات سلولی در دهانه رحم (بدون علامت ظاهری)

در زنان، انواع پرخطر HPV ممکن است باعث تغییرات سلولی در دهانه رحم شوند، بدون آن‌که هیچ نشانه‌ای از بیماری بروز پیدا کند. این تغییرات فقط با آزمایش پاپ‌اسمیر همراه با تست HPV قابل‌تشخیص است. اگر این تغییرات درمان نشوند، می‌توانند در بلندمدت به سرطان دهانه رحم منجر شوند.

۵. ضایعات در گلو یا دهان

در موارد نادر، بعضی از انواع HPV می‌توانند باعث ایجاد زگیل یا تغییرات بافتی در گلو و حنجره شوند که با گرفتگی صدا یا گلو درد مزمن همراه است.

روش‌های انتقال HPV

ویروس HPV بیشتر از راه تماس مستقیم پوست با پوست ناحیه تناسلی یا مقعد در زمان رابطه جنسی منتقل می‌شود؛ حتی اگر دخول کامل صورت نگیرد.

اصلی‌ترین روش‌های انتقال HPV عبارتند از:

• تماس جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با فرد آلوده
• تماس پوستی با نواحی آلوده (حتی بدون وجود زگیل قابل مشاهده)
• در موارد نادر، انتقال از مادر به نوزاد در زمان زایمان طبیعی

لازم به ذکر است که استفاده از کاندوم می‌تواند خطر انتقال این عفونت را کاهش دهد، اما به‌طور کامل از آن جلوگیری نمی‌کند زیرا چرا که ویروس می‌تواند از راه پوست اطراف ناحیه تناسلی نیز منتقل شود.

تشخیص HPV

تشخیص ویروس HPV معمولاً با آزمایش‌های غربالگری و معاینه بالینی انجام می‌شود. البته که این روش‌ها بسته به جنسیت و نوع علائم متفاوتند. در ادامه به تعدادی از روش‌های تست و تشخیص HPV  اشاره کرده‌ایم.

تشخیص HPV در زنان

• تست پاپ‌اسمیر (Pap Smear) این آزمایش سلول‌های دهانه رحم را بررسی می‌کند تا هرگونه تغییر غیرطبیعی را پیش از تبدیل شدن به سرطان شناسایی کند.
• تست HPV DNA: در این روش، نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم برای تشخیص DNA ویروس HPV بررسی می‌شود. این تست می‌تواند نوع پرخطر ویروس را شناسایی کند.
• کولپوسکوپی: اگر نتیجه پاپ‌اسمیر یا تست HPV غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است با دستگاهی به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را دقیق‌تر بررسی کند.

تشخیص HPV در مردان

متاسفانه در حال حاضر هیچ تست غربالگری استانداردی برای مردان وجود ندارد و معمولاً تشخیص بر اساس مشاهده بالینی زگیل‌ها انجام می‌شود. با این وجود در موارد خاص، برای تایید تشخیص ممکن است که از ضایعه نمونه‌برداری انجام شود.

آشنایی با روش‌های پیشگیری از HPV

روش‌های پیشگیری از HPV چیست؟ در حال حاضر، پیشگیری از HPV ساده‌تر و موثرتر از درمان آن است. راهکارهای اصلی پیشگیری از این عفونت عبارت‌اند از:

1. واکسیناسیون: تزریق واکسن HPV پیش از شروع فعالیت جنسی بهترین روش پیشگیری است.
2. استفاده از کاندوم: گرچه محافظت صددرصدی ندارد، اما خطر انتقال را کاهش می‌دهد.
3. پرهیز از تعدد شرکای جنسی: هرچه تعداد روابط محافظت‌نشده بیشتر باشد، احتمال ابتلا نیز افزایش پیدا می‌کند.
4. رعایت بهداشت فردی: شست‌وشوی صحیح نواحی تناسلی پس از رابطه و خودداری از استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند تیغ اصلاح.
5. انجام منظم تست‌های غربالگری: انجام تست پاپ‌اسمیر یا HPV DNA هر چند سال یک‌بار، به‌ویژه برای زنان بالای  سی سال، ضروری است.

واکسن HPV؛ موثرترین روش پیشگیری و درمان

واکسن HPV یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری از این بیماری شایع است. واکسن اچ پی وی HPV از بدن در برابر انواع پرخطر (مانند 16 و 18) و کم‌خطر (مانند 6 و 11) این ویروس محافظت می‌کند.

تحقیقات در کشورهای مختلف نشان داده‌اند که بعد از اجرای برنامه واکسیناسیون، میزان زگیل‌های تناسلی و عفونت‌های ناشی از HPV در جوانان به‌طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است.

واکسن HPV برای پسران و دختران از سن ۹ تا ۲۶ سالگی توصیه می‌شود، اما در افراد بزرگ‌تر هم در صورت نیاز و نظر پزشک قابل تزریق است.

لازم به ذکر است که این واکسن درمان‌کننده نیست؛ یعنی اگر فردی از قبل مبتلا به HPV باشد، تزریق واکسن ویروس را از بین نمی‌برد، اما می‌تواند از ابتلا به سایر انواع آن پیشگیری کند.

درمان  HPV

روش‌های درمان اچ پی وی چیست؟ درمان این بیماری بستگی به نوع ویروس و علائم دارد، چرا که هیچ دارویی وجود ندارد که ویروس را از بدن حذف کند. بنابراین، درمان‌های فعلی بر رفع ضایعات، کنترل علائم و از بین بردن ضایعات پیش‌سرطانی یا سرطانی متمرکزند.

درمان زگیل‌های تناسلی

برای درمان زگیل‌های تناسلی، روش‌های مختلفی وجود دارد که به  دو دسته‌ کلی تقسیم می‌شوند:

۱. درمان‌های خانگی یا بیمار-محور

• پودوفیلوتوکسین (Podofilox): محلولی که توسط بیمار روی زگیل‌ها مالیده می‌شود و به تدریج آن‌ها را از بین می‌برد.
• ایمی‌کیمود (Imiquimod): کرمی است که با تقویت سیستم ایمنی بدن به حذف زگیل‌ها کمک می‌کند.
• سینکاتچینز (Sinecatechins): نوعی پماد گیاهی که برای درمان زگیل‌های کوچک و تازه موثر است.

۲. درمان‌های پزشکی توسط پزشک

• کرایوتراپی (Cryotherapy): منجمد کردن زگیل‌ها با نیتروژن مایع.
• الکتروکوتر یا لیزر: سوزاندن یا برش زگیل‌ها با جریان برق یا نور لیزر.
• استفاده از تری‌کلرواستیک اسید (TCA): محلولی که سلول‌های آلوده را تخریب می‌کند.

زگیل‌ها حتی بعد از درمان ممکن است عود کنند، چرا که این احتمال وجود دارد که ویروس همچنان در بافت پوستی باقی مانده باشد. با تقویت سیستم ایمنی و رعایت نکات بهداشتی می‌توان احتمال بازگشت را کاهش داد.

درمان عفونت‌های پرخطر HPV

در صورت مشاهده تغییرات سلولی در دهانه رحم، درمان با توجه به شدت آن انجام می‌شود. در مراحل اولیه ممکن است فقط نظارت منظم و تکرار آزمایش‌ها کافی باشد.در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است پزشک متخصص نمونه‌برداری، سوزاندن یا برداشت بخش آسیب‌دیده دهانه رحم را توصیه کند.

جمع‌بندی

HPV شایع‌ترین ویروس‌ مقاربتی است که بسیاری از افراد بدون علامت به آن مبتلا می‌شوند. این ویروس در بیشتر موارد خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما بعضی از سویه‌های انواع پرخطر آن می‌توانند باعث بیماری‌های جدی‌تر شوند.

آگاهی، پیشگیری و غربالگری منظم، سه کلید طلایی برای کنترل این ویروسند. واکسیناسیون پیش از شروع روابط جنسی، استفاده از کاندوم و انجام تست‌های دوره‌ای می‌تواند از ابتلا و پیامدهای خطرناک آن جلوگیری کند.

در نهایت، در صورت مواجهه شدن با علائمی مثل زگیل تناسلی یا تغییرات غیرعادی در نواحی تناسلی ، مراجعه به پزشک متخصص بهترین و مطمئن‌ترین اقدام است.

سوالات متداول

۱. آیا HPV درمان قطعی دارد؟
 خیر، در حال حاضر درمانی برای حذف کامل این ویروس وجود ندارد، اما در بیشتر موارد، بدن افراد به مرور زمان آن را پاک می‌کند.

۲. آیا زگیل تناسلی خطرناک است؟
 در بیشتر موارد خیر، اما لازم است موردبررسی قرار بگیرد تا مطمئن شویم از نوع کم‌خطر است و باعث تغییرات سلولی خطرناک نمی‌شود.

۳. آیا واکسن HPV فقط برای زنان است؟
 خیر، استفاده از واکسن برای مردان نیز مفید است چرا که علاوه بر پیشگیری از بروز زگیل، از انتقال ویروس به دیگران هم پیشگیری می‌کند.

۴. آیا ممکن است فردی بدون رابطه جنسی به HPV مبتلا شود؟
 در موارد بسیار نادر، بله. تماس غیرجنسی پوست با پوست یا انتقال در زمان زایمان طبیعی ممکن از روش‌های انتقال غیرجنسی‌اند.

۵. آیا امکان بارداری در زمان ابتلا به HPV وجود دارد؟
 بله، بیشتر زنان مبتلا می‌توانند باردار شوند. تنها در موارد خاص و در صورت وجود زگیل‌های بزرگ در دهانه رحم، ممکن است پیش از بارداری نیاز به درمان باشد.

IR-1127-ABD-4408-AS